جمع‌بندی گفتار یک و دو پرداخته‌ایم و نکاتی را در مورد تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد، هم‌ایستایی و کلیه‌ها، ساختار بیرونی کلیه و حفاظت از آن، کپسول کلیه، ناف کلیه، غده فوق‌کلیه، ساختار درونی کلیه، برش طولی کلیه، بخش قشری، بخش مرکزی، ستون کلیه، سرخرگ کلیه، سیاهرگ کلیه، لگنچه، میزنای، نفرون، لوله رابط، مجرای جمع‌کننده، کپسول بومن، قوس هنله، لوله پیچ‌خورده نزدیک، لوله پیچ‌خورده دور، سرخرگ آوران، سرخرگ وابران، گردش خون در کلیه، شبکه‌های مویرگی، کلافک، شبکه دورلوله‌ای، فرایند تشکیل ادرار و تخلیه آن، تراوش، بازجذب، ترشح، گیرنده مکانیکی یادآوری می‌کنیم. 

سپس در گفتار سه نکاتی را در مورد تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران، در تک یاخته‌ای‌ها، در بی‌مهرگان، نفریدی، کریچه انقباضی در پارامسی، پروتونفریدی، متانفریدی، سامانه دفعی، پلاناریا، یاخته‌های شعله‌ای، کرم پهن، فضای بین یاخته‌ای، اسمز یاد می‌گیریم.